رحم اجاره ای؛ فرصتی طلایی یا چالش اجتماعی ؟ ( سارا مشهدی، کارشناس ارشد روانشناسی عمومی)
رحم اجاره‌ای، روشی نوین در دنیای پزشکی و باروری است که به زوج‌هایی که توانایی داشتن جنین سالم را دارند اما قادر به نگهداری و تولد نوزاد از طریق مادر اصلی نیستند، کمک می‌کند. در این روش، زوجین با عقد قرارداد با زنی که شرایط خاصی مانند سن مناسب، سابقه زایمان موفق، سلامت جسمی و روانی و … را دارد، می‌توانند فرزند خود را به دنیا بیاورند.
با وجود قانونی بودن این روش در بسیاری از کشورها و نظارت دقیق بر آن، در ایران به دلیل کمبود قوانین شفاف و نظارت کافی، رحم اجاره‌ای به بازاری سیاه تبدیل شده است. این وضعیت نه تنها مشکلات اقتصادی به همراه دارد، بلکه می‌تواند عواقب اجتماعی و حقوقی جدی نیز ایجاد کند.
### وضعیت کنونی بازار رحم اجاره‌ای
قیمت‌های این بازار در ایران از ۴۰۰ میلیون تومان شروع شده و بسته به شرایط فرد تا ۹۰۰ میلیون تومان نیز می‌رسد. این ارقام نشان‌دهنده سودآوری بالای این تجارت است. بسیاری از زنان که به دلیل مشکلات مالی یا اجتماعی به این کار روی می‌آورند، در معرض خطرات جدی قرار دارند.
### چالش‌های اجتماعی و حقوقی
کارشناسان حوزه پزشکی و حقوق بر ضرورت وضع قوانین شفاف و نظارت بر این بازار تاکید می‌کنند. نبود قوانین مشخص و نظارت کافی باعث شده است تا بسیاری از زنان و زوج‌ها در معرض خطر قرار بگیرند. به عنوان مثال، برخی از زنان به دلیل فشارهای مالی یا اجتماعی مجبور به پذیرش شرایط غیرمنصفانه‌ای می‌شوند.
یکی از مشکلات اصلی، عدم شفافیت در قراردادها و توافقات بین طرفین است. در بسیاری از موارد، زنان باردار به دلیل عدم آگاهی از حقوق خود، تحت فشار قرار می‌گیرند و از حقوق قانونی خود محروم می‌شوند. همچنین، در صورت بروز مشکلات پزشکی یا حقوقی، این زنان معمولاً حمایت قانونی کافی ندارند.
### نیاز به قوانین شفاف
وضع قوانین شفاف و نظارت بر فرآیند رحم اجاره‌ای می‌تواند به کاهش خطرات و مشکلات موجود کمک کند. این قوانین باید شامل مواردی نظیر حقوق و وظایف طرفین، شرایط قرارداد، و حمایت‌های قانونی برای زنان باردار باشد. همچنین، نظارت بر این بازار می‌تواند به جلوگیری از سوءاستفاده‌های احتمالی کمک کند.
وجود قوانین و عقد قرارداد می‌تواند مسائلی مانند عدم تحویل نوزاد توسط مادر جایگزین به خانواده اصلی یا عدم پذیرش نوزاد توسط خانواده اصلی به دلایلی مانند تغییر نظر، مشکلات مالی، عاطفی، مرگ یا طلاق والدین، یا معلولیت نوزاد را مشخص کند.
### تأثیرات روانی، فرهنگی و اجتماعی
رحم اجاره‌ای تأثیرات فرهنگی و اجتماعی عمیقی دارد. در بسیاری از فرهنگ‌ها، باروری و خانواده به شدت مورد توجه قرار دارد و عدم توانایی در داشتن فرزند می‌تواند به احساس شرمندگی و فشار اجتماعی منجر شود.
از یک سو، ممکن است مادر جایگزین از نظر عاطفی به نوزاد وابسته شود و از تحویل نوزاد به خانواده اصلی سرباز زند. از سوی دیگر، مادر اصلی ممکن است تحت تأثیر فشارهای موجود و باورهای سنتی مبنی بر اینکه در فرآیند تولد فرزند نقشی نداشته، احساس تعلقی به کودک نداشته باشد و حتی در مواردی از پذیرش کودک منصرف شود.
همچنین، این بازار می‌تواند نگرانی‌های اخلاقی را به همراه داشته باشد. آیا درست است که زندگی یک انسان به عنوان یک کالا در نظر گرفته شود؟ گاهی موضوع رحم اجاره‌ای با فروش فرزند اشتباه گرفته می‌شود که این موضوع قطعاً تبعات سنگینی برای مادر جایگزین خواهد داشت.
### جمع بندی
بازار رحم اجاره‌ای در ایران به عنوان یک تجارت پرسود و پرمخاطره، نیازمند توجه و نظارت جدی است. با وضع قوانین شفاف و نظارت بر این بازار، می‌توان به بهبود شرایط برای زنان و زوج‌ها کمک کرد و از بروز مشکلات اجتماعی و حقوقی جلوگیری نمود. این اقدام نه تنها به حفظ حقوق زنان کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به ایجاد یک جامعه سالم‌تر و عادلانه‌تر منجر شود.
در نهایت، هرگونه تصمیم‌گیری در این زمینه باید با در نظر گرفتن حقوق انسانی و اخلاقی صورت گیرد تا از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری شود.